Bedezettingen te Dilbeek
De bede is ontstaan in de dertiende eeuw en was oorspronkelijk bedoeld om bijzondere uitgaven van de Hertog te financieren. In tijden van nood richtte de Hertog zich tot de Staten met het verzoek (bede) een geldsom bijeen te brengen. De Staten konden hun toestemming moeilijk weigeren. Aanvankelijk werden deze verzoeken slechts bij uitzondering gedaan, maar langzamerhand werden ze steeds talrijker en ontwikkelde de bede zich tot een gewone belasting. De Staten legden de bede op aan de steden en dorpen (dorpsbelasting). Deze sloegen de belasting om over de inwoners in de vorm van een belasting op onroerende goederen. De Honderdste Penning van 1569-1571 werd geheven door de hertog van Alva. Het was een eenmalige belasting van 1% op alle bezittingen van roerende en onroerende aard. Het penningkohier van Dilbeek werd niet teruggevonden. De steden en gemeenten waarvan penningkohieren bewaard zijn behoorden op veelal tot het Graafschap Vlaanderen.
In zijn magistraal werk[1] publiceert Joseph Cuvelier wat bewaard bleef over de haardtellingen van de 14e tot en met 16e eeuw in het hertogdom Brabant. Er worden enkel algemene cijfers vermeld die voor elke parochie de evolutie van het aantal huizen weergeeft[2]. Als dusdanig zijn deze tellingen voor onze studie niet interessant.
In 1437 waren er 80 woningen waaronder 18 van armen; in 1464 telde men 82 woningen; in 1472 telde men 87 woningen; in 1480 telde men 75 belastbare woningen op een totaal van 93; in 1492 telde men 52 haardsteden; De telling van 1496[3] bv. toont de volgende gegevens:
Dyelbeke
|
Bewoende |
22 |
|
Ombewoende |
2 |
|
Arme |
20 |
Geestelike huysen, 32, alle bewoent bij werliken personen bede gevende sonder die prochiaen ende die costere.
Item sijn bevonden onder die voors. 32 viere diverse huysraden in een huys ofte onder een dack woenende.
Overbracht ende geaffirmeert 16aMaii bij heeren Janna van der Elst, vice-cureyt, Heinricke van Cattenbroeck, Bertelmeeuse van Ghindertalen, Johannen van den Broeke, scepenen, Robbrecht Suerman, huysarmmeestere, ende Loenyse die Ruyt, bedesettere.
In 1526 telde men 58 haardsteden, 1 leegstaand, 17 haardsteden van armen, 7 pachthoven, 30 haardsteden van geestelijke instellingen en 4 volle leengoederen.
Naast de algemeen gekende bronnen voor genealogisch onderzoek, zoals de parochieregisters, de registers van de schepenbank en de volkstellingen, zijn o.m. uit de 17e en 18e eeuw de bedezettingen voor sociaal-economisch onderzoek de aangewezen documenten. De bedezetting had tot doel het innen van de dorpsbelasting. Voor Dilbeek zijn bedezettingen uit 1666, 1686[4], 1717, 1719, 1738-39, 1761, 1788, 1789, 1790, 1795, 1796 bewaard gebleven. Ze liggen verspreid over diverse archieven.
De
bedezetting in 1788.
Op heden den x april 1717 isser ine de prochie van Dilbeke geformeert desen opseth boeck tot betaelinghe van de quote deser prochie ende gemeijnte in veede, ende het gemael, voor een gheheel jaer waer van het ierste halff jaer innegegaen metten eersten junij en geeijndigd vla. november 1716, ende het ander halff jaer innegegaen prima xbris vanden selven jaere, ende te eijndighen ultima maij 1717, beloopende de voors. quote voor het voors. gheheel jaer ter somme van 324 guldens tot betaelinghe van welcke somme, mette noodighe costen, alhiergequaotiseert sijn alle ende ieglijck de ingesetenen van de voornoemde prochie naer proportie van het getal van die van ider huijsgesien oft familie soo mans, als vrauwen ende kinderen oudt sijnde seven jaeren oft daerboven, cnechten ende dienstboden, ende volgens consomptie, ende het vertier biij hun te doen soo in veede, als in graenen, alles opden voet ende in conformiteijt vande tauxen daer over aen regeerders toegesonden waertoe gerefereert wordt. Ende dat ten aensoecke van Jan vanden Borre, Pr. Verheijen, Guilliam vander Meulen, ende Joos de Kempeneer bedesetters, ende ten overstaen van Cornelis Cornelis offr. loco des meijers, Tobias Verheijlewegen, Hen. vander Gucht, Joos Roobaerts, Zeger Walravens, en Pr. Spinoij schepenen. Ondertekend: Ign: Lindemans 1717.
Onderzoeksmethodiek
In combinatie met de parochieregisters, de akten van de schepenbank, kerkelijke archieven, burgerlijke stand, bevolkingsregisters enz. kunnen we nagaan hoe een woning of stuk land over meerdere generaties werd doorgegeven. Gezien de zetboeken opbouwd zijn volgens een vast stramien zijn drie elementen van het grootste belang om de gebruiker van een bepaald goed terug te vinden:
1. De indeling in wijken.
2. De volgorde van de opgegeven goederen.
3. De aard van de goederen en hun oppervlakte.
Aan de opgave van de te belasten oppervlakte zien we tot welke maatschappelijke status onze voorouders behoorden. In een oogopslag kunnen we meteen grote van kleine landbouwbedrijven onderscheiden. In de bedezettingen staat evenwel niet of de gebruikte goederen al dan niet eigendom waren. Van grote landbouwbedrijven weten we met zekerheid dat dit niet het geval was. Dit waren meestal huurders van hun goederen. Deze lijn kunnen we niet doortrekken naar de kleinere uitbaters. De zetting werd per wijk afgewerkt en begon in het dorpscentrum om te eindigen met de inwoners Buijten Dorps. Ze woonden niet in Dilbeek maar hadden er wel grond in gebruik. Dit laatste is belangrijk voor de naburige dorpen. Zo kunnen we dan op onze beurt in hun bedezettingen inwoners van Dilbeek terugvinden. Men kan dit vergelijken met het kadaster waar in dit geval eigenaars buiten de gemeente in vermeld staan die in onze gemeente eigendom hadden. In de bedezetting van Sint-Martens-Bodegem in 1666 bv. staan twaalf inwoners uit Dilbeek vermeld. In 1717 zijn inwoners van volgende afzonderlijke gemeenten en wijken vermeld: Molenbeke, Anderlecht, Berchem, Molenbeke onder Eleghem, Neerpede, Itterbeke, Bodeghem, Bruessel. Beijgaerden komt er pas bij in 1761. De Dilbeekse wijk Moortenbeke wordt vermeld vanaf 1717. In 1719, 1788, 1789, 1790, 1796 staan meer bijzonderheden vermeld, zoals huizen en handelszaken (neiringen, beroepen enz.); het ene register al wat meer dan het andere.
We beginnen met de kadastraal oudst gekende eigenaar en gebruiker. Het is niet zo moeilijk om aan de hand van de bovenvermelde bronnen de gebruiker op te sporen. Dit illustreren we met het volgend voorbeeld:
Woning Kattebroekstraat 111, kadastraal nummer: sektie B 228.
Kadaster Vandermaelen 1837: Eigenaar Kerk van Dilbeek.
Gebruiker: De weduwe Joannes Vandercruyssen.
Maria Josepha Pelicaen, geboren te Brussel op 13 januari 1775 weduwe Joannes Vandercruyssen. Zij was een eerste maal gehuwd met Maximilianus Vanden Driesch weduwnaar van Anna Catharina Meert, geboren te Dilbeek op 10 september 1763, dochter van Daniel en Catharina Verhasselt.
Met Daniel Meert maken we aansluiting met het zetboek van 1796 met 3 d. 50 r. land, 1d. weide en een huis in de wijk Incxem[5]; in 1795 idem zonder huis; in 1788 idem met huis; in 1761 idem zonder huis. In 1738 vinden we hier de weduwe Guilliam Hessenbergh met 1 b. 2 d. 50 r. land en een hof. We zien dus dat het bedrijf oorspronkelijk groter was.
Guilliam Hessenbergh, gedoopt te Dilbeek op 17 maart 1660, zoon van Henricus en Anna Vanden Winckel, was gehuwd met Anna Tibaut, waarvan o.m. Maria Hessenbergh, gedoopt te Dilbeek 28 maart 1694 die huwde met Arnoldus Verhasselt. Uit dit huwelijk kwam o.m. Catharina Verhasselt die huwde met onze voornoemde Daniel Meert.
In het zetboek van 1719 vinden we op deze plaats ook deze Guilliam Hessenbergh met 1 b. 3 d. 50 r. land maar geen huis, in 1717 idem. In de zetting ontbreekt het gedeelte over Inxem, maar in 1666 vinden we zijn vader Henderick Herdenberch met 1 bunder maar geen huis. Hij werd geboren omstreeks 1622 als zoon van Guillaem Herdenberch en Catharina Vanden Steen.
Algemene omschrijving
van de gemeente in 1686
Extract uijt het cohier der xx penningen van den jaere 1686 berustende ter greffe der heeren Staten van Brabant alwaer onder andere staet als volght
Dilbeeck is groot 1163 bund. 3 daghw:
in saijelanden 744 b. 3 d.
tot 9 guldens par bunder 6702-15
in weijden 250 b. tot 12 guldens 3000-0
in bosschen 140 bunderen tot 7-10 1050-0
in vijvers 17 bunder tot 16 guldens 272-0
in heijden 12 bunderen tot eene gulden 12-0
De Universele thiende 1260-0
eenen watermolen 100-0
eenen wintmolen 480-0
pastoors huijs 12-0
Casteel van prince Vaúdemont 60-0
Casteel van de baronnese van Meldert 30-0
het speelhuijs van den Abbelen 12-0
het huijs van Nijverseel 10-0
elf brauwerijen bier tappende, 4 herbergen, 6 winckels 220-0
84 cossaers huijsen aan 4 guldens ieder 336-0
Den xxe penn. 13556-15
gecort 145 guldens voor een vierde van de molens 667-16 3/4
blijft 12878-18-1
geamortiseerde goederen 688 bunderen 3 daghwanden
Leengoederen 49 3 daghs.
Chijns goederen 270
gecort 145 guldens voor een vierde vanden molen
blijft 13411-15
Den xx penn: 670-11 3/4
Er is een duidelijk verschil in oppervlakte tussen 1686 en 1837. Waar dit in 1686 nog om en bij de 1163 bunder of 943 ha was bedraagt dit in 1837 1135 ha, of een verschil van 192 ha. Dit kan te verklaren zijn door gebiedswisseling met naburige gemeenten.
Temidden deze ambtelijke ernst vond de opsteller van het document het blijkbaar nodig een merkwaardig voorval te noteren dat niets met het doel te maken heeft maar blijkbaar uitzonderlijk genoeg was: Eenen scheijs put[6] is toegevallen ende twee persoonen in doot gebleven. Onderzoek in de overlijdensregisters van Dilbeek heeft echter niets uitgewezen. Het kan ook in een omliggende gemeente gebeurd zijn.
Uitbesteding van de
bedezetting en aanstelling van de bedezetter.
Het innen van de bede werd toevertrouwd aan de bedezetter of collecteur die aangesteld werd bij verpachting van het collecte- bede- of sethboeck en tegen een geldelijke som als onderpand en een borgsteller.
Op heden den xxi julij 1719 isse binnen de prochie van Dilbeke naer dienst vande vroeghmisse het volck aldaer meest vergaedert sijnde verpagt deser collecte boeck van drije xx penninghen, ende opgeroepen per den substituijt des meijers is den selven bleven aen Joos Roobaerts voor de somme van vier guldens thien stuijvers parconto, ende bij desselfs de nominatie aen Nicolaes de Ridder den ouden voor de selve somme actum ut ante coram Cornelis Cornelis officier loco des meijers Tobias Verheijleweghen, Hendrick vandergugt, Joos Roobaerts, Jan vanden Borre, ende Francois de Trog schepenen, ende ten bijwese vande Peeter vanderheijden, Nicolaes de Ridder smite, Ambrosius Itterbeecx bedesetters.
Welcken volgende heeft hem voorhet emport desen voors. collecte gestelt voor borghe ende cautionalis Jan vanden Stock promittens se et sua cum repromissione indement actis et stipulato facta est ad manus des officiers loco des meijers, Ign: Lindemans.
Op heden den xxi julij 1719 hebben de naertenoemen schepenen teeeer behooren manisse den inhaut deser collecte verclaert executoriael ten laste van de gebreckelijcke betaelders partije geheel ettca. Actum ut supra coram Tobias Verheijleweghen, Hen. vandergugt, Joos Roobaerts, Jan vanden Borre, ende Francois de Trog schepenen. Ign: Lindemans.
Alvorens nieuwe werden opgemaakt dienden sommige zetboeken voor opeenvolgende jaren. Dit werd aan het einde telkens bijgeschreven. Het boek van 1718 bv. diende nog in 1722 en 1724. Op de laatste blz. maakte collecteur Jan vanden Houten enkele aantekeningen over zaken die hij moest onthouden of voor hem van belang waren: Item noch gheweest naer Brussel op den … december 1687 doer ordere van de regeerders tot den (reijs ged.) xxiiij sts. Item noch dreij guldens voer een cortesue die de regeerders mij gheloest hebben van het geelt dat ick verschoeten hebbe uit het rapport van de besije – iij Rs. Noch te ontvanghen de somme van hondert (seventigh) guldens … Hij ging zelf de beden ontvangen: ontfanghen van Hendrick Hettenberch de somme van twee guldens in naem van Gillaem van Nuvel - ij Rs.
Voor het opstellen van de rekeningen vergaderden de
dorpsbestuurders in een plaatselijke herberg. Op 27 maart 1792 was dit binnen
Dilbeke ten huyse van Adrianus De Cnop in den willekom aldaer.
Deze herberg is later bekend geworden als de Sint-Anthoon aan de
Ninoofsesteenweg bij de Sint-Antoniuskapel.
Herberg in
den willekom in 1644.
Profiel van de bedezetter
De bedezetter of collecteur kwam meestal uit de begoede landbouwersklasse of waren ambachtslieden. Ze waren geletterd en konden goed rekenen. Hun sociale status of leeftijd maakte het mogelijk enige tijd vrij te maken om zich hiermee bezig te houden. Ze waren vertrouwd met het opstellen van ambtelijke documenten. Om dit te illusteren geven we aansluitend twee voorbeelden.
De bedezetters collecteurs
Loenyse die Ruyt, 1496
Jan Vander Moesen, 1659
Guillam Vander Haghen, 1659
Jan vanden Houten, 1687
Peeter Vermeiren, 1689
Guilliam Plas, 1689
Aert Van den Borre, 1689
Peeter Vander Heijden (Verheijen), 1717
Guilliam Vander Meulen, 1717
Joos De Kempeneer, 1717
Jan Vanden Borre, 1717
Joos Roobaerts, 1719
Niclaes De Ridder den ouden, 1719
Ambrosius Itterbeecx, 1719
Carel Plas, 1738
Hendrik Van Campenhout, 1738
Renier Van Achelen, 1738
Francis De Kesseleer, 1738
Machiel Timmermans, 1761
Gillis Mertens, 1790
Guillam Vander Haghen volgde zijn vader Jan op als molenaar op de windmolen van de Molenberg in de wijk Begijnenborre. In oktober 1656 huwde hij met Maria Vanden Perre uit Dilbeek, dochter van schepen, kerk- en armmeester Joannes Vanden Perre en Margareta De Mesmaeker, die beiden in de Sint-Ambrosiuskerk begraven liggen. In navolging van zijn schoonvader werd hij kerkmeester.
Carel Carolus Josephus Plas werd gedoopt te Dilbeek op 1 april 1696 als zoon van Guilliam Plas en Maria Kiekens, pachters op het Hof ter Smissen in de wijk Hongersvelt. Zijn vader was meijer, kerkmeester en bedezetter. Beiden liggen begraven in de Sint-Ambrosiuskerk. Carel huwde met Catharina De Voghel, Carel volgde zijn vader op als pachter en was tevens meisenier.
De bedezetting van 1666
De belasting werd geheven op het totaal gebruikte gronden. Gebouwen staan niet vermeld, evenmin het te betalen bedrag. Het totaal van ongeveer 1108 bunder land, weide, bos, vijver komt in de buurt van de opgave in 1686. Het aantal inwoners is echter moeilijk te schatten op basis van het aantal gezinshoofden. In 1665 telde Dilbeek 560 inwoners. Het gemiddelde van 4,5 kinderen per gezin kunnen we niet altijd toepassen op alleenstaanden en weduwen. Als we dit naar onze bedezetting zouden overbrengen komen we aan een totaal van 140 gezinshoofden x 4,5 = 630. In 1670 had men nog maar 600 inwoners. Het aantal van 630 lijkt ons dus ietwat overdreven. We geven een verbeterde transcriptie van de oude tekst, waarbij we enigszins een gelijkvormigheid hebben nagestreeft. Het / teken betekent een half.
Grootte ende de quantitijte van de bunders geleghen onder Dilbeke sonder distincke te maecken wat de selve sijn tsij landen vijvers wijden, bosschen als andersins alles volgens de ordonantie ende innenhauden van twee distincke placcaerten aen ons ghehouden het een gedatert den twelfsten junij ende het ander den seventinsten augustus vanden jare 1666 bijde geparafert steenhuijs vidit en(de) onderteeckent G v Gindertalen.
Den Mijer heeft overgebrocht drijentwintich bunderen en drij dagh. xxiy bunderen iij daghwanden.
Maximiliaen vander Smissen heeft overgebrocht seven ent sestich bunderen en half. lxvij/ bunderen.
Jan de Mesmaker heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Die weduwe Joos vander Smissen heeft overgebrocht twintich bunderen drij dagwanden. xx bunderen iij daghwanden.
Cornelis vander Smissen heeft overgebrocht neghen en dertich bunderen. xxxviiij bunderen.
Men heer Nijverseel heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jaecques de Koker heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Mijn heer Pastoir heeft overgebrocht twee bunderen ende een daghwant. ij bunderen i daghwant.
Die weduwe Jan vander Perre heeft overgebrocht seventhien bunderen een daghwant. xvij bunderen i daghwant.
Gillis Goossens, heeft overgebrocht vijeffendertich bunderen. xxxv bunderen.
Peeter Hellinx heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Hereman vander Meulen heeft overgebrocht een daghwant drij virendeel[7]. i dagh iij virendeel.
Henderick van Lathem heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden en half. ij bunderen ij/ daghwanden.
Cornelis Merttens heeft overgebrocht vijf bunderen een half dagwant. v bunderen / daghwant.
Jan vanden Perre heeft overgebrocht seven bunderen een daghwant. vij bunderen i daghwant.
Gilliam de Cuyper heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Monsieur Borremans heeft overgebrocht ses daghwanden. i bunderen ij daghwanden.
Jaeck de Dobbeler heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Fransen Waxel heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant en half. ij bunderen i/ daghwant.
Henderick Itterbeckx heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Niclaes Wauters heeft overgebrocht een bunderen een half daghwant. i bunder / daghwant.
Henderick Crokaert heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Die weduwe Joes Oiens heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Joos vanden bos heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Henderick vander Heijden heeft overgebrocht drij bunderen twee daghwanden. iij bunderen ij daghwanden.
Adriaen Spinnoie heeft overgebrocht een bunder en een half daghwant. i bunder / daghwant.
Cornelis de Baermaecker heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Gillis vander Smissen heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Fransen Hemelrijx heeft overbrocht een bunder. i bunder.
Gillis vander Smissen sone Gillis heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Carel Polspoel heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Jan Ottermans heeft overgebrocht een daghwant en half. i/ daghwant.
Jan de Mesmaker sone Mertten heeft overgebrocht dertthien bunderen drij daghwanden. xiij bunderen iij daghwanden.
Jan Itterbeckx heeft overgebrocht vier bunderen onderhalf daghwant. iiij bunderen i/ daghwant.
Jan Itterbeckx sone Ambrosius heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Adriaen van Droegenbroeck heeft overgebrocht een half daghwant. / daghwant.
Flasendael
Peeter vander Meulen heeft overgebrocht twee bunderen een half virendeel. ij bunderen / virendeel.
Fransen Huijegh heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Mertte Merttens heeft overgebrocht ses daghwant en half. vi/ daghwanden.
Die weduwe Peeter vander Heijden heeft overgebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Jan van Schepdael heeft overghebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Peeter Jacobs heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Peeter Hellemans heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant een vierendeel. ij bunderen i virendeel.
Jan Moenens heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden[8].
Peeter de Mesmaker heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Joos Biemont heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden. i bunder iij daghwanden.
Joos Rinders heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Peeter Herremans heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Thomas de Coster heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Fransen vander Schueren heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Gillis de Peutter heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden en half. i bunder iij/ daghwanden.
Sobbroeck
Jaecques de Becker heeft overgebrocht vijffentsestich bunderen. lxv bunderen.
Jaeck de Ketel heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden. i bunder iij daghwanden.
Stoffel Crokaert heeft overgebrocht vier bunderen drij daghwanden en half. iiij bunderen iij/daghwanden.
Cornelis de Ketel heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden drij virendeel. ij bunderen ij daghwanden iij vierendeel.
Bastiaen de Smet heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Jan Achtergael heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Peeter van Schepdael heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Begijnenborre
Joos Schoonans heeft overgebrocht dertthien bunderen een daghwant. xiij bunderen i daghwant.
Jaeck van Bever heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Gilliam vander Haeghen heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden. iij bunderen iij daghwanden.
Die weduwe Jan Nieulant heeft overghebrocht drij daghwanden en half. iij/ daghwanden.
Henderick de Quanter heeft overgebrocht een dagwant. i daghwant.
Adriaen Verrassel heeft overgebrocht drij daghwanden drij virendeelen. iij daghwanden iij virendeelen.
Henderick Meert heeft overghebrocht vijf bunderen twee daghwanden. v bunderen ij daghwanden.
Francen Meert heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden en half. ij bunderen ij/ daghwanden.
Die weduwe Dionijs Tiebaut heeft overghebrocht twee bunderen een daghwant. ij bunderen i daghwant.
Gillis Oppalf heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jan Kieckens heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwant.
Gillis de Mesmaker heeft overghebrocht twee bunderen. drij daghwanden.
Die weduwe Aert de Win heeft overghebrocht drij daghwanden. ij daghwanden.
Jan Vervondel heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Die weduwe Jan Verassel heeft overghebrocht vijf daghwanden. i bunder i daghwant.
Henderick Steps heeft overghebrocht thien bunderen drij daghwanden. x bunderen iij daghwanden.
Jan de Mesmaeker heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Jan Bert heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Francen vander Beken heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Peeter van Cutsem heeft overghebrocht ses bunderen een daghwant. vi bunderen i/ daghwant.
Andries vander Beken heeft overghebrocht vier bunderen een daghwant een virendeel. iiij bunderen i daghwant i virendeel.
Joos de Coster heeft overghebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jaeck Crabbe heeft overghebrocht twee daghwanden en half. ij/ daghwanden.
Jan Mertens heeft overghebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Die weduwe Mertte Steps heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jaeck Verrassel heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Die weduwe Lucas de Bruyn heeft overghebrocht vier bunderen drij virendeel. iiij bunderen iij virrendeelen.
Anthoen Verrassel heeft overghebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jan vanden Steen heeft overghebrocht twee daghwanden drij virendeelen. ij daghwanden iij virrendeelen.
Mattijs van Heijmbeck heeft overghebrocht twee daghwanden en half. ij/ daghwanden.
Jan Merttens den Wever heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Hongersveldt
Peeter Roijebaert heeft overghebrocht vijffentsestich bunderen. lxx bunderen.
Joos vanden Borre heeft overghebrocht neghenentsestich bunderen onderhalf daghwant. lxviiij bunderen i/ daghwant.
Henderick Ceuppens heeft overghebrocht vierentwintich bunderen een daghwant. xxiiij bunderen i daghwant.
Sijmon de Tobel heeft overghebrocht sesentwintich bunderen twee daghwanden. xxvi bunderen ij daghwanden.
Ambrosius Itterbeckx heeft overghebrocht vijf bunderen een daghwant. v bunderen i daghwant.
Jan Itterbeckx heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Jan Leux heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Gilliam Crabbe heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Gillis van Wetter heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Jan de Wilder heeft overghebrocht drij bunderen drij virendeel. iij bunderen iij virendeelen.
Gillis van Boterdael heeft overghebrocht twee bunderen drij daghwanden en half. ij bunderen iij/ daghwanden.
Andries van Droeghenbroeck heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Jan de Langhe heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Die weduwe Eloi van Droegenbroeck heeft overghebrocht een bunder een daghwant drij virendeel. i bunder i daghwant drij virendeelen.
Joos Itterbeckx heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Elegem
Peeter Cornelis heeft overghebrocht neghenentwintich bunderen. xxix bunderen.
Ambrosius vander Elst heeft overghebrocht vijfthien bunderen drij ende een half daghwant. xv bunderen iij/ daghwanden.
Jan vanden Borre heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden en half. iij bunderen iij/ daghwanden.
Die weduwe Jan Crabbe heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen i daghwant.
Peeter Meert heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Die weduwe Aert van Leuven heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Jan vander Moesen heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant en half. ij bunderen &/ daghwant.
Niclaes vander Cruijce heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Jan Causteur heeft overghebrocht een bunder een daghwant. i bunder & daghwant.
Segher Amelrijx heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen & daghwant.
Mattieus Tibaut heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Gillis de Peutter heeft overghebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Jan de Groen heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen & daghwant.
Jan Herdenberch heeft overghebrocht een bunder een daghwant. i bunder i daghwant.
Niclaes Hannaert heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Aert Lombaert heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Inxem
Joos vanden Borre heeft overghebrocht vijffentwintich bunderen. xxb bunderen.
Jan Amelrijckx heeft overghebrocht twee bunderen drij daghwanden. ij bunderen iij daghwanden.
Gillis Blocquerije heeft overghebrocht drij daghwanden en half. iij/ daghwanden.
Die weduwe Peeter de Cnop heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Peeter de Baermaecker heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Ambrosius Biesmans heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Anthoen van Dievoet heeft overghebrocht twintich bunderen drij daghwanden en half. xx bunderen iij/ daghwanden.
Henderick Herdenberch heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jan de Cnop heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Segher de Cnop heeft overghebrocht vijf daghwanden. i bunder i daghwant.
Cattenbroeck
Lanceloet van Steenberch heeft overghebrocht vijfthien bunderen. xv bunderen.
Gillis Timmermans heeft overghebrocht ses daghwant en een virendeel. i bunder ij daghwanden i virendeel.
Merck de Peutter heeft overghebrocht acht bunderen twee daghwanden en half. viij bunderen ij/ daghwanden.
Jan Vlugghe heeft overghebrocht vier bunderen twee daghwanden en half. iiij bunderen ij/ daghwanden.
Joies de Groen heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Merck de Vos heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Die weduwe Jan Waxel heeft overghebrocht vier bunderen en half. iiij bunderen ij daghwanden.
Mattieus Lombaert heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant vijffentseventich vierendeelen. iij bunderen i daghwant lxxv vierendeelen.
Gillis Eggelincx heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Moertenbeck
Jaeck de Becker heeft overghebrocht drijenveertich bunderen. xliij bunderen.
Gillis vander Smissen heeft overghebrocht sesentwintich bunderen een daghwant. xxvi bunderen i daghwant.
Jan van Overstraten heeft overghebrocht drij bunderen twee daghwanden. iij bunderen ij daghwanden.
Buijten Dorps
Max vander Eijcken heeft overghebrocht twee bunderen een half daghwant. ij bunderen / daghwant.
Die weduwe Aert vander Eijcken heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden. iij bunderen iij daghwanden.
Ambrosius Merttens heeft overghebrocht drij bunderen vijf virendeel. iij bunderen v virendeelen.
Die weduwe Peeter de Quanter heeft overghebrocht ses daghwant een virendeel. i bunderen ij daghwanden i virendeel.
Jan de Quanter heeft overghebrocht drij daghwant en half. iij/ daghwanden.
Die weduwe Jaecques Heijmans heeft overghebrocht elf bunderen en half. xi bunderen ij daghwanden.
Cornelis Luppens heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Sijmon vander Cruijse heeft overghebrocht seven bunderen twee daghwanden . vij bunderen ij daghwanden.
Joies de Reuw heeft overghebrocht neghen bunderen twee daghwanden. ix bunderen ij daghwanden.
Anthoen de Quanter heeft overghebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Die erfgenaemen Jan Huijgh hebben overghebrocht veerthien bunderen en half ende een half daghwant. xiiij/ bunderen / daghwant.
Peeter Huijch heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Gillis de Brier heeft overghebrocht drij en half dagwant. iij/ daghwant.
De plaatsnamen
Flasendael
Sobbroeck
Begijnenborre
Hongersveldt
Elegem
Inxem
Cattenbroeck
Moertenbeck
De reuzebedrijven zijn het Hof ter Smissen, Hof te Hongersveld (Peeter Roijebaert 65 bunder), Hof te Elegem, Hof te Moortebeek, Hof te Inxem, Hof ter Mullen, Het Grootkasteel, Het Neerhof. In onderstaande grafiek zien we de indeling naar bedrijfsgrootte van de gecultiveerde oppervlakte in 1666.
Bronnen
Rijksarchief Anderlecht: bedezetting 1666, microfilm.
Rijksarchief Leuven: Archief van de Sint-Ambrosiusparochie van Dilbeek, nrs. 28793, 29097, 33 876, 33 878, 33 881, 33 887. Parochieregisters Dilbeek.
Rijksarchief Brussel: Kaart Laurin Dilbeek 1644, geregistreerd onder nr. 8493/1 (415) van Inv. T 459, op microfilm 3206.
Gemeentearchief Dilbeek: bedezettingen 1788, 1789, 1790, 1795, 1796.
Koninklijke Bibliotheek van België: online Kadasterkaart Vandermaelen 1837.
CUVELIER J., Les dénombrements de foyers en Brabant (xive-xvie siècle), Bruxelles, 1912.
JAAK OCKELEY, Alweer een nieuwe belasting! De honderste penning van Alva in Brabant, in: Eigen Schoon & De Brabander, 90ste jg. (2007), pp 213-234.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bede_(belasting)
Dank aan mijn vader voor de tips bij de omrekening van de oude landmaten.
[1] CUVELIER J., Les dénombrements de foyers en Brabant (xive-xvie siècle), Bruxelles, 1912.
[2] Idem blzn. 452 en 453.
[3] Idem blz. 175.
[4] Blijkbaar ontbreken er bladzijden of is de zetting onvolledig.
[5] Is de oude benaming voor de wijk Eikelenberg. Deze wijk begon op de hoek waar het huis stond dat we behandelen.
[6] Waarschijnlijk een vervlaamste uitdrukking voor het Duitse scheiss. Het gaat hier dus om een ongeval met een beerput.
[7]Omdat het vierendeel een inhoudsmaat is komt dit ons vreemd voor te worden gebruikt als oppervlaktemaat. In dit geval wordt het vierendeel als oppervlaktemaat gebruikt als ¼ van de vorige opgegeven maat.
[8] Twee dagwanden zijn gelijk aan een half bunder. In Dilbeek was het bunder 81 are, 14 ca, 1 honderste van een ca.