Bedezettingen
te Dilbeek
De bede is
ontstaan in de dertiende eeuw en was oorspronkelijk bedoeld om bijzondere uitgaven
van de Hertog te financieren. In tijden van nood richtte de Hertog zich tot de
Staten met het verzoek (bede) een geldsom bijeen te brengen. De Staten konden
hun toestemming moeilijk weigeren. Aanvankelijk werden deze verzoeken slechts
bij uitzondering gedaan, maar langzamerhand werden ze steeds talrijker en
ontwikkelde de bede zich tot een gewone belasting. De Staten legden de bede op
aan de steden en dorpen (dorpsbelasting). Deze sloegen de belasting om over de
inwoners in de vorm van een belasting op onroerende goederen. De Honderdste
Penning van 1569-1571 werd geheven door de hertog van Alva. Het was een
eenmalige belasting van 1% op alle bezittingen van roerende en onroerende aard.
Het penningkohier van Dilbeek werd niet teruggevonden. De steden en gemeenten
waarvan penningkohieren bewaard zijn behoorden op veelal tot het Graafschap
Vlaanderen.
In zijn magistraal
werk[1]
publiceert Joseph Cuvelier wat bewaard bleef over de haardtellingen van de 14e
tot en met 16e eeuw in het hertogdom Brabant. Er worden enkel
algemene cijfers vermeld die voor elke parochie de evolutie van het aantal
huizen weergeeft[2].
Als dusdanig zijn deze tellingen voor onze studie niet interessant.
In 1437 waren er 80 woningen
waaronder 18 van armen; in 1464 telde men 82 woningen; in 1472 telde men 87
woningen; in 1480 telde men 75 belastbare woningen op een totaal van 93; in
1492 telde men 52 haardsteden; De telling van 1496[3]
bv. toont de volgende gegevens:
Dyelbeke
|
Bewoende |
22 |
|
Ombewoende |
2 |
|
Arme |
20 |
Geestelike huysen, 32, alle bewoent bij werliken
personen bede gevende sonder die prochiaen ende die costere.
Item sijn bevonden onder die voors. 32 viere diverse
huysraden in een huys ofte onder een dack woenende.
Overbracht ende geaffirmeert 16aMaii bij
heeren Janna van der Elst, vice-cureyt, Heinricke van Cattenbroeck,
Bertelmeeuse van Ghindertalen, Johannen van den Broeke, scepenen, Robbrecht
Suerman, huysarmmeestere, ende Loenyse die Ruyt, bedesettere.
In 1526 telde men 58
haardsteden, 1 leegstaand, 17 haardsteden van armen, 7 pachthoven, 30
haardsteden van geestelijke instellingen en 4 volle leengoederen.
Naast de algemeen
gekende bronnen voor genealogisch onderzoek, zoals de parochieregisters, de
registers van de schepenbank en de volkstellingen, zijn o.m. uit de 17e
en 18e eeuw de bedezettingen voor sociaal-economisch onderzoek de
aangewezen documenten. De bedezetting had tot doel het innen van de
dorpsbelasting. Voor Dilbeek zijn bedezettingen uit 1666, 1686[4],
1717, 1719, 1738-39, 1761, 1788, 1789, 1790, 1795, 1796 bewaard gebleven. Ze
liggen verspreid over diverse archieven.
De bedezetting in 1788.
Op heden den x april
1717 isser ine de prochie van Dilbeke geformeert desen opseth boeck tot
betaelinghe van de quote deser prochie ende gemeijnte in veede, ende het
gemael, voor een gheheel jaer waer van het ierste halff jaer innegegaen metten
eersten junij en geeijndigd vla. november 1716, ende het ander halff jaer
innegegaen prima xbris vanden selven jaere, ende te eijndighen ultima maij
1717, beloopende de voors. quote voor het voors. gheheel jaer ter somme van 324
guldens tot betaelinghe van welcke somme, mette noodighe costen,
alhiergequaotiseert sijn alle ende ieglijck de ingesetenen van de voornoemde
prochie naer proportie van het getal van die van ider huijsgesien oft familie
soo mans, als vrauwen ende kinderen oudt sijnde seven jaeren oft daerboven,
cnechten ende dienstboden, ende volgens consomptie, ende het vertier biij hun
te doen soo in veede, als in graenen, alles opden voet ende in conformiteijt vande tauxen daer over aen regeerders
toegesonden waertoe gerefereert wordt. Ende dat ten aensoecke van Jan vanden
Borre, Pr. Verheijen, Guilliam vander Meulen, ende Joos de Kempeneer
bedesetters, ende ten overstaen van Cornelis Cornelis offr. loco des meijers,
Tobias Verheijlewegen, Hen. vander Gucht, Joos Roobaerts, Zeger Walravens, en
Pr. Spinoij schepenen. Ondertekend: Ign: Lindemans 1717.
Onderzoeksmethodiek
In combinatie met de
parochieregisters, de akten van de schepenbank, kerkelijke archieven,
burgerlijke stand, bevolkingsregisters enz. kunnen we nagaan hoe een woning of
stuk land over meerdere generaties werd doorgegeven. Gezien de zetboeken
opbouwd zijn volgens een vast stramien zijn drie elementen van het grootste
belang om de gebruiker van een bepaald goed terug te vinden:
1. De indeling in wijken.
2. De volgorde van de
opgegeven goederen.
3. De aard van de goederen en
hun oppervlakte.
Aan de opgave van de
te belasten oppervlakte zien we tot welke maatschappelijke status onze
voorouders behoorden. In een oogopslag kunnen we meteen grote van kleine
landbouwbedrijven onderscheiden. In de bedezettingen staat evenwel niet of de
gebruikte goederen al dan niet eigendom waren. Van grote landbouwbedrijven
weten we met zekerheid dat dit niet het geval was. Dit waren meestal huurders
van hun goederen. Deze lijn kunnen we niet doortrekken naar de kleinere
uitbaters. De zetting werd per wijk afgewerkt en begon in het dorpscentrum om
te eindigen met de inwoners Buijten Dorps. Ze woonden niet in Dilbeek
maar hadden er wel grond in gebruik. Dit laatste is belangrijk voor de naburige
dorpen. Zo kunnen we dan op onze beurt in hun bedezettingen inwoners van
Dilbeek terugvinden. Men kan dit vergelijken met het kadaster waar in dit geval
eigenaars buiten de gemeente in vermeld staan die in onze gemeente
eigendom hadden. In de bedezetting van Sint-Martens-Bodegem in 1666 bv. staan
twaalf inwoners uit Dilbeek vermeld. In 1717 zijn inwoners van volgende
afzonderlijke gemeenten en wijken vermeld: Molenbeke, Anderlecht, Berchem, Molenbeke
onder Eleghem, Neerpede, Itterbeke, Bodeghem, Bruessel. Beijgaerden komt er pas
bij in 1761. De Dilbeekse wijk Moortenbeke wordt vermeld vanaf 1717. In 1719,
1788, 1789, 1790, 1796 staan meer bijzonderheden vermeld, zoals huizen en
handelszaken (neiringen, beroepen enz.); het ene register al wat meer dan het
andere.
We beginnen met de
kadastraal oudst gekende eigenaar en gebruiker. Het is niet zo moeilijk om aan de
hand van de bovenvermelde bronnen de gebruiker op te sporen. Dit illustreren we
met het volgend voorbeeld:
Woning
Kattebroekstraat 111, kadastraal nummer: sektie B 228.
Kadaster Vandermaelen
1837: Eigenaar Kerk van Dilbeek.
Gebruiker: De weduwe
Joannes Vandercruyssen.
Maria Josepha
Pelicaen, geboren te Brussel op 13 januari 1775 weduwe Joannes Vandercruyssen.
Zij was een eerste maal gehuwd met Maximilianus Vanden Driesch weduwnaar
van Anna Catharina Meert, geboren te Dilbeek op 10 september 1763, dochter van
Daniel en Catharina Verhasselt.
Met Daniel Meert maken
we aansluiting met het zetboek van 1796 met 3 d. 50 r. land, 1d. weide en een
huis in de wijk Incxem[5]; in 1795 idem zonder huis; in 1788 idem
met huis; in 1761 idem zonder huis. In 1738 vinden we hier de weduwe Guilliam
Hessenbergh met 1 b. 2 d. 50 r. land en een hof. We zien dus dat het bedrijf
oorspronkelijk groter was.
Guilliam Hessenbergh,
gedoopt te Dilbeek op 17 maart 1660, zoon van Henricus en Anna Vanden Winckel,
was gehuwd met Anna Tibaut, waarvan o.m. Maria Hessenbergh, gedoopt te Dilbeek
28 maart 1694 die huwde met Arnoldus Verhasselt. Uit dit huwelijk kwam o.m.
Catharina Verhasselt die huwde met onze voornoemde Daniel Meert.
In het zetboek van
1719 vinden we op deze plaats ook deze Guilliam Hessenbergh met 1 b. 3 d. 50 r.
land maar geen huis, in 1717 idem. In de zetting ontbreekt het gedeelte over
Inxem, maar in 1666 vinden we zijn vader Henderick Herdenberch met 1 bunder
maar geen huis. Hij werd geboren omstreeks 1622 als zoon van Guillaem
Herdenberch en Catharina Vanden Steen.
Algemene
omschrijving van de gemeente in 1686
Extract uijt het
cohier der xx penningen van den jaere 1686 berustende ter greffe der heeren
Staten van Brabant alwaer onder andere staet als volght
Dilbeeck is groot 1163
bund. 3 daghw:
in saijelanden 744 b.
3
d.
tot 9 guldens par
bunder
6702-15
in weijden 250 b. tot
12
guldens
3000-0
in bosschen 140
bunderen tot
7-10
1050-0
in vijvers 17 bunder
tot 16
guldens
272-0
in heijden 12 bunderen
tot eene
gulden
12-0
De Universele
thiende
1260-0
eenen
watermolen
100-0
eenen
wintmolen
480-0
pastoors
huijs
12-0
Casteel van prince
Vaúdemont
60-0
Casteel van de
baronnese van
Meldert
30-0
het speelhuijs van den
Abbelen
12-0
het huijs van
Nijverseel
10-0
elf brauwerijen bier
tappende, 4 herbergen, 6
winckels
220-0
84 cossaers huijsen
aan 4 guldens
ieder
336-0
Den xxe
penn.
13556-15
gecort 145 guldens
voor een vierde van de
molens
667-16 3/4
blijft
12878-18-1
geamortiseerde
goederen 688 bunderen 3 daghwanden
Leengoederen 49 3
daghs.
Chijns goederen 270
gecort 145 guldens
voor een vierde vanden molen
blijft
13411-15
Den xx
penn:
670-11 3/4
Er is een duidelijk
verschil in oppervlakte tussen 1686 en 1837. Waar dit in 1686 nog om en bij de
1163 bunder of 943 ha was bedraagt dit in 1837 1135 ha, of een verschil van 192
ha. Dit kan te verklaren zijn door gebiedswisseling met naburige gemeenten.
Temidden deze ambtelijke
ernst vond de opsteller van het document het blijkbaar nodig een merkwaardig
voorval te noteren dat niets met het doel te maken heeft maar blijkbaar
uitzonderlijk genoeg was: Eenen scheijs put[6]
is toegevallen ende twee persoonen in doot gebleven. Onderzoek in de
overlijdensregisters van Dilbeek heeft echter niets uitgewezen. Het kan ook in
een omliggende gemeente gebeurd zijn.
Uitbesteding
van de bedezetting en aanstelling van de bedezetter.
Het innen van de bede
werd toevertrouwd aan de bedezetter of collecteur die aangesteld werd bij
verpachting van het collecte- bede- of sethboeck en tegen een geldelijke som
als onderpand en een borgsteller.
Op heden den xxi julij
1719 isse binnen de prochie van Dilbeke naer dienst vande vroeghmisse het volck
aldaer meest vergaedert sijnde verpagt deser collecte boeck van drije xx
penninghen, ende opgeroepen per den substituijt des meijers is den selven
bleven aen Joos Roobaerts voor de somme van vier guldens thien stuijvers
parconto, ende bij desselfs de nominatie aen Nicolaes de Ridder den ouden voor
de selve somme actum ut ante coram Cornelis Cornelis officier loco des meijers
Tobias Verheijleweghen, Hendrick vandergugt, Joos Roobaerts, Jan vanden Borre,
ende Francois de Trog schepenen, ende ten bijwese vande Peeter vanderheijden,
Nicolaes de Ridder smite, Ambrosius Itterbeecx bedesetters.
Welcken volgende heeft
hem voorhet emport desen voors. collecte gestelt voor borghe ende cautionalis
Jan vanden Stock promittens se et sua cum repromissione indement actis et
stipulato facta est ad manus des officiers loco des meijers, Ign: Lindemans.
Op heden den xxi julij
1719 hebben de naertenoemen schepenen teeeer behooren manisse den inhaut deser
collecte verclaert executoriael ten laste van de gebreckelijcke betaelders
partije geheel ettca. Actum ut supra coram Tobias Verheijleweghen, Hen.
vandergugt, Joos Roobaerts, Jan vanden Borre, ende Francois de Trog schepenen.
Ign: Lindemans.
Alvorens nieuwe werden
opgemaakt dienden sommige zetboeken voor opeenvolgende jaren. Dit werd aan het
einde telkens bijgeschreven. Het boek van 1718 bv. diende nog in 1722 en 1724.
Op de laatste blz. maakte collecteur Jan vanden Houten enkele aantekeningen
over zaken die hij moest onthouden of voor hem van belang waren: Item noch
gheweest naer Brussel op den … december 1687 doer ordere van de regeerders tot
den (reijs ged.) xxiiij sts. Item noch dreij guldens voer een cortesue
die de regeerders mij gheloest hebben van het geelt dat ick verschoeten hebbe
uit het rapport van de besije – iij Rs. Noch te ontvanghen de somme van hondert
(seventigh) guldens … Hij ging zelf de beden ontvangen: ontfanghen van
Hendrick Hettenberch de somme van twee guldens in naem van Gillaem van Nuvel -
ij Rs.
Voor het opstellen van de rekeningen vergaderden de
dorpsbestuurders in een plaatselijke herberg. Op 27 maart 1792 was dit binnen
Dilbeke ten huyse van Adrianus De Cnop in den willekom aldaer.
Deze herberg is later bekend geworden als de Sint-Anthoon aan de
Ninoofsesteenweg bij de Sint-Antoniuskapel.
Herberg in den willekom in 1644.
Profiel van de
bedezetter
De bedezetter of
collecteur kwam meestal uit de begoede landbouwersklasse of waren
ambachtslieden. Ze waren geletterd en konden goed rekenen. Hun sociale status
of leeftijd maakte het mogelijk enige tijd vrij te maken om zich hiermee bezig
te houden. Ze waren vertrouwd met het opstellen van ambtelijke documenten. Om
dit te illusteren geven we aansluitend twee voorbeelden.
De bedezetters collecteurs
Loenyse die Ruyt, 1496
Jan Vander Moesen,
1659
Guillam Vander Haghen,
1659
Jan vanden Houten,
1687
Peeter Vermeiren, 1689
Guilliam Plas, 1689
Aert Van den Borre,
1689
Peeter Vander Heijden
(Verheijen), 1717
Guilliam Vander
Meulen, 1717
Joos De Kempeneer,
1717
Jan Vanden Borre, 1717
Joos Roobaerts, 1719
Niclaes De Ridder den
ouden, 1719
Ambrosius Itterbeecx,
1719
Carel Plas, 1738
Hendrik Van
Campenhout, 1738
Renier Van Achelen,
1738
Francis De Kesseleer,
1738
Machiel Timmermans,
1761
Gillis Mertens, 1790
Guillam Vander Haghen volgde zijn vader Jan op als molenaar op de windmolen van de
Molenberg in de wijk Begijnenborre. In oktober 1656 huwde hij met Maria Vanden
Perre uit Dilbeek, dochter van schepen, kerk- en armmeester Joannes Vanden
Perre en Margareta De Mesmaeker, die beiden in de Sint-Ambrosiuskerk begraven
liggen. In navolging van zijn schoonvader werd hij kerkmeester.
Carel Carolus Josephus Plas werd gedoopt te Dilbeek op 1 april 1696 als
zoon van Guilliam Plas en Maria Kiekens, pachters op het Hof ter Smissen in de
wijk Hongersvelt. Zijn vader was meijer, kerkmeester en bedezetter. Beiden
liggen begraven in de Sint-Ambrosiuskerk. Carel huwde met Catharina De Voghel,
Carel volgde zijn vader op als pachter en was tevens meisenier.
De
bedezetting van 1666
De belasting werd geheven
op het totaal gebruikte gronden. Gebouwen staan niet vermeld, evenmin het te
betalen bedrag. Het totaal van ongeveer 1108 bunder land, weide, bos, vijver
komt in de buurt van de opgave in 1686. Het aantal inwoners is echter moeilijk
te schatten op basis van het aantal gezinshoofden. In 1665 telde Dilbeek 560
inwoners. Het gemiddelde van 4,5 kinderen per gezin kunnen we niet altijd
toepassen op alleenstaanden en weduwen. In
1670 waren er 600 inwoners. We geven een verbeterde
transcriptie van de oude tekst, waarbij we enigszins een gelijkvormigheid
hebben nagestreeft. Het / teken betekent een half.
Grootte ende de
quantitijte van de bunders geleghen onder Dilbeke sonder distincke te maecken
wat de selve sijn tsij landen vijvers wijden, bosschen als andersins alles
volgens de ordonantie ende innenhauden van twee distincke placcaerten aen ons
ghehouden het een gedatert den twelfsten junij ende het ander den seventinsten
augustus vanden jare 1666 bijde geparafert steenhuijs vidit en(de)
onderteeckent G v Gindertalen.
Den Mijer heeft overgebrocht drijentwintich bunderen en drij dagh. xxiy
bunderen iij daghwanden.
Maximiliaen vander
Smissen heeft overgebrocht seven ent sestich bunderen en
half. lxvij/ bunderen.
Jan de Mesmaker heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Die weduwe Joos vander
Smissen heeft overgebrocht twintich bunderen drij dagwanden. xx
bunderen iij daghwanden.
Cornelis vander
Smissen heeft overgebrocht neghen en dertich bunderen. xxxviiij
bunderen.
Men heer Nijverseel heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jaecques de Koker heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Mijn heer Pastoir heeft overgebrocht twee bunderen ende een daghwant. ij
bunderen i daghwant.
Die weduwe Jan vander
Perre heeft overgebrocht seventhien bunderen een daghwant. xvij
bunderen i daghwant.
Gillis Goossens, heeft overgebrocht vijeffendertich bunderen. xxxv bunderen.
Peeter Hellinx heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Hereman vander Meulen heeft overgebrocht een daghwant drij virendeel[7].
i dagh iij virendeel.
Henderick van Lathem heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden en half. ij
bunderen ij/ daghwanden.
Cornelis Merttens heeft overgebrocht vijf bunderen een half dagwant. v bunderen
/ daghwant.
Jan vanden Perre heeft overgebrocht seven bunderen een daghwant. vij bunderen i
daghwant.
Gilliam de Cuyper heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Monsieur Borremans heeft overgebrocht ses daghwanden. i bunderen ij daghwanden.
Jaeck de Dobbeler heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Fransen Waxel heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant en half. ij
bunderen i/ daghwant.
Henderick Itterbeckx heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Niclaes Wauters heeft overgebrocht een bunderen een half daghwant. i bunder /
daghwant.
Henderick Crokaert heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Die weduwe Joes Oiens heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Joos vanden bos heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Henderick vander
Heijden heeft overgebrocht drij bunderen twee daghwanden. iij
bunderen ij daghwanden.
Adriaen Spinnoie heeft overgebrocht een bunder en een half daghwant. i bunder /
daghwant.
Cornelis de
Baermaecker heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Gillis vander Smissen heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Fransen Hemelrijx heeft overbrocht een bunder. i bunder.
Gillis vander Smissen sone Gillis heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Carel Polspoel heeft overgebrocht twee bunderen. ij bunderen.
Jan Ottermans heeft overgebrocht een daghwant en half. i/ daghwant.
Jan de Mesmaker sone Mertten heeft overgebrocht dertthien bunderen drij
daghwanden. xiij bunderen iij daghwanden.
Jan Itterbeckx heeft overgebrocht vier bunderen onderhalf daghwant. iiij
bunderen i/ daghwant.
Jan Itterbeckx sone Ambrosius heeft overgebrocht drij daghwanden. iij
daghwanden.
Adriaen van
Droegenbroeck heeft overgebrocht een half daghwant. / daghwant.
Flasendael
Peeter vander Meulen heeft overgebrocht twee bunderen een half virendeel. ij
bunderen / virendeel.
Fransen Huijegh heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Mertte Merttens heeft overgebrocht ses daghwant en half. vi/ daghwanden.
Die weduwe Peeter
vander Heijden heeft overgebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Jan van Schepdael heeft overghebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Peeter Jacobs heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Peeter Hellemans heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant een vierendeel. ij
bunderen i virendeel.
Jan Moenens heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden[8].
Peeter de Mesmaker heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Joos Biemont heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden. i bunder iij
daghwanden.
Joos Rinders heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Peeter Herremans heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Thomas de Coster heeft overgebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Fransen vander
Schueren heeft overgebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Gillis de Peutter heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden en half. i
bunder iij/ daghwanden.
Sobbroeck
Jaecques de Becker heeft overgebrocht vijffentsestich bunderen. lxv bunderen.
Jaeck de Ketel heeft overgebrocht een bunder drij daghwanden. i bunder
iij daghwanden.
Stoffel Crokaert heeft overgebrocht vier bunderen drij daghwanden en half. iiij
bunderen iij/daghwanden.
Cornelis de Ketel heeft overgebrocht twee bunderen twee daghwanden drij virendeel. ij
bunderen ij daghwanden iij vierendeel.
Bastiaen de Smet heeft overgebrocht een bunder. i bunder.
Jan Achtergael heeft overgebrocht een daghwant. i daghwant.
Peeter van Schepdael heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Begijnenborre
Joos Schoonans heeft overgebrocht dertthien bunderen een daghwant. xiij
bunderen i daghwant.
Jaeck van Bever heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Gilliam vander Haeghen heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden. iij
bunderen iij daghwanden.
Die weduwe Jan
Nieulant heeft overghebrocht drij daghwanden en half. iij/
daghwanden.
Henderick de Quanter heeft overgebrocht een dagwant. i daghwant.
Adriaen Verrassel heeft overgebrocht drij daghwanden drij virendeelen. iij
daghwanden iij virendeelen.
Henderick Meert heeft overghebrocht vijf bunderen twee daghwanden. v bunderen
ij daghwanden.
Francen Meert heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden en half. ij
bunderen ij/ daghwanden.
Die weduwe Dionijs
Tiebaut heeft overghebrocht twee bunderen een daghwant. ij
bunderen i daghwant.
Gillis Oppalf heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jan Kieckens heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwant.
Gillis de Mesmaker heeft overghebrocht twee bunderen. drij daghwanden.
Die weduwe Aert de Win heeft overghebrocht drij daghwanden. ij daghwanden.
Jan Vervondel heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Die weduwe Jan
Verassel heeft overghebrocht vijf daghwanden. i bunder i
daghwant.
Henderick Steps heeft overghebrocht thien bunderen drij daghwanden. x bunderen
iij daghwanden.
Jan de Mesmaeker heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Jan Bert heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Francen vander Beken heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij
daghwanden.
Peeter van Cutsem heeft overghebrocht ses bunderen een daghwant. vi bunderen i/
daghwant.
Andries vander Beken heeft overghebrocht vier bunderen een daghwant een virendeel. iiij
bunderen i daghwant i virendeel.
Joos de Coster heeft overghebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jaeck Crabbe heeft overghebrocht twee daghwanden en half. ij/ daghwanden.
Jan Mertens heeft overghebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Die weduwe Mertte
Steps heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jaeck Verrassel heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Die weduwe Lucas de
Bruyn heeft overghebrocht vier bunderen drij virendeel. iiij
bunderen iij virrendeelen.
Anthoen Verrassel heeft overghebrocht vier bunderen. iiij bunderen.
Jan vanden Steen heeft overghebrocht twee daghwanden drij virendeelen. ij
daghwanden iij virrendeelen.
Mattijs van Heijmbeck heeft overghebrocht twee daghwanden en half. ij/ daghwanden.
Jan Merttens den Wever heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Hongersveldt
Peeter Roijebaert heeft overghebrocht vijffentsestich bunderen. lxx bunderen.
Joos vanden Borre heeft overghebrocht neghenentsestich bunderen onderhalf daghwant.
lxviiij bunderen i/ daghwant.
Henderick Ceuppens heeft overghebrocht vierentwintich bunderen een daghwant. xxiiij
bunderen i daghwant.
Sijmon de Tobel heeft overghebrocht sesentwintich bunderen twee daghwanden. xxvi
bunderen ij daghwanden.
Ambrosius Itterbeckx heeft overghebrocht vijf bunderen een daghwant. v bunderen i
daghwant.
Jan Itterbeckx heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Jan Leux heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Gilliam Crabbe heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Gillis van Wetter heeft overgebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Jan de Wilder heeft overghebrocht drij bunderen drij virendeel. iij bunderen
iij virendeelen.
Gillis van Boterdael heeft overghebrocht twee bunderen drij daghwanden en half. ij
bunderen iij/ daghwanden.
Andries van
Droeghenbroeck heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i
bunder ij daghwanden.
Jan de Langhe heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Die weduwe Eloi van
Droegenbroeck heeft overghebrocht een bunder een daghwant drij
virendeel. i bunder i daghwant drij virendeelen.
Joos Itterbeckx heeft overgebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Elegem
Peeter Cornelis heeft overghebrocht neghenentwintich bunderen. xxix bunderen.
Ambrosius vander Elst heeft overghebrocht vijfthien bunderen drij ende een half
daghwant. xv bunderen iij/ daghwanden.
Jan vanden Borre heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden en half. iij
bunderen iij/ daghwanden.
Die weduwe Jan Crabbe heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen i
daghwant.
Peeter Meert heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Die weduwe Aert van
Leuven heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij
bunderen ij daghwanden.
Jan vander Moesen heeft overgebrocht twee bunderen een daghwant en half. ij
bunderen &/ daghwant.
Niclaes vander Cruijce heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Jan Causteur heeft overghebrocht een bunder een daghwant. i bunder &
daghwant.
Segher Amelrijx heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen
& daghwant.
Mattieus Tibaut heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder
ij daghwanden.
Gillis de Peutter heeft overghebrocht vijf bunderen. v bunderen.
Jan de Groen heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant. iij bunderen
& daghwant.
Jan Herdenberch heeft overghebrocht een bunder een daghwant. i bunder i
daghwant.
Niclaes Hannaert heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i bunder ij
daghwanden.
Aert Lombaert heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Inxem
Joos vanden Borre heeft overghebrocht vijffentwintich bunderen. xxb bunderen.
Jan Amelrijckx heeft overghebrocht twee bunderen drij daghwanden. ij bunderen
iij daghwanden.
Gillis Blocquerije heeft overghebrocht drij daghwanden en half. iij/ daghwanden.
Die weduwe Peeter de
Cnop heeft overghebrocht een bunder twee daghwanden. i
bunder ij daghwanden.
Peeter de Baermaecker heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Ambrosius Biesmans heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Anthoen van Dievoet heeft overghebrocht twintich bunderen drij daghwanden en half. xx
bunderen iij/ daghwanden.
Henderick Herdenberch heeft overghebrocht een bunder. i bunder.
Jan de Cnop heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Segher de Cnop heeft overghebrocht vijf daghwanden. i bunder i daghwant.
Cattenbroeck
Lanceloet van
Steenberch heeft overghebrocht vijfthien bunderen. xv
bunderen.
Gillis Timmermans heeft overghebrocht ses daghwant en een virendeel. i bunder ij
daghwanden i virendeel.
Merck de Peutter heeft overghebrocht acht bunderen twee daghwanden en half. viij
bunderen ij/ daghwanden.
Jan Vlugghe heeft overghebrocht vier bunderen twee daghwanden en half. iiij
bunderen ij/ daghwanden.
Joies de Groen heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Merck de Vos heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Die weduwe Jan Waxel heeft overghebrocht vier bunderen en half. iiij bunderen ij
daghwanden.
Mattieus Lombaert heeft overghebrocht drij bunderen een daghwant vijffentseventich
vierendeelen. iij bunderen i daghwant lxxv vierendeelen.
Gillis Eggelincx heeft overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Moertenbeck
Jaeck de Becker heeft overghebrocht drijenveertich bunderen. xliij bunderen.
Gillis vander Smissen heeft overghebrocht sesentwintich bunderen een daghwant. xxvi
bunderen i daghwant.
Jan van Overstraten heeft overghebrocht drij bunderen twee daghwanden. iij
bunderen ij daghwanden.
Buijten Dorps
Max vander Eijcken heeft overghebrocht twee bunderen een half daghwant. ij
bunderen / daghwant.
Die weduwe Aert vander
Eijcken heeft overghebrocht drij bunderen drij daghwanden. iij
bunderen iij daghwanden.
Ambrosius Merttens heeft overghebrocht drij bunderen vijf virendeel. iij bunderen
v virendeelen.
Die weduwe Peeter de
Quanter heeft overghebrocht ses daghwant een virendeel. i
bunderen ij daghwanden i virendeel.
Jan de Quanter heeft overghebrocht drij daghwant en half. iij/ daghwanden.
Die weduwe Jaecques
Heijmans heeft overghebrocht elf bunderen en half. xi
bunderen ij daghwanden.
Cornelis Luppens heeft overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Sijmon vander Cruijse heeft overghebrocht seven bunderen twee daghwanden . vij
bunderen ij daghwanden.
Joies de Reuw heeft overghebrocht neghen bunderen twee daghwanden. ix
bunderen ij daghwanden.
Anthoen de Quanter heeft overghebrocht onderhalf daghwant. i/ daghwant.
Die erfgenaemen Jan
Huijgh hebben overghebrocht veerthien bunderen en half ende
een half daghwant. xiiij/ bunderen / daghwant.
Peeter Huijch heeft overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen
ij daghwanden.
Gillis de Brier heeft overghebrocht drij en half dagwant. iij/ daghwant.
Vermeren
Peeter heeft overghebrocht drij
bunderen een daghwant en half. iij bunderen i/ daghwant.
Die
weduwe Fransoies Soffie
heeft overghebrocht vijfe daghwant. i bunder i daghwant.
Die
weduwe Jan Huijgh heeft overghebrocht twee
daghwanden. ij daghwanden.
Jan
de Ronghe heeft overghebrocht een
daghwant. i daghwant.
Stoffel
Vander Vinnen heeft overghebrocht een bunder
drij daghwanden. i bunder iij daghwanden.
Lowies
Meert heeft overghebrocht twee
daghwanden. ij daghwanden.
Jan
Hannaert heeft overghebrocht twee
bunderen. ij bunderen.
Henderick
Verhijleweghen heeft overghebrocht twee en
twintich bunderen. xxij bunderen.
Henderick
Van Langhenhoven heeft overghebrocht seven
bunderen. vij bunderen.
Gillam
Vanden Borre heeft overghebrocht seven
daghwanden. vij daghwanden.
Joies
de Herdt heeft overghebrocht drij
daghwanden en half. iij/ daghwanden.
Adriaen
Amelrijckx heeft overghebrocht een bunder
drij daghwant een virendeel. i bunder iij daghwanden i vierendeel.
Philips
Van Linthaut heeft overghebrocht veerthien
bunderen. xiiij bunderen.
Anthoen
Eijdelet heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Bertel
de Bruijn heeft overghebrocht ses bunderen
drij daghwanden. vi bunderen iij daghwanden.
Peeter
Talemans heeft overghebrocht onder half
daghwant. i/ daghwant.
Die
weduwe Jan Luppens heeft overghebrocht vijf
daghwant. i bunder i daghwant.
Andries
Meert heeft overghebrocht twee
bunderen. ij bunderen.
Ranier
Seghers heeft overghebrocht ses
daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Merck
Vander Elst heeft overghebrocht een
daghwant. i daghwant.
Peeter
Vander Elst heeft overghebrocht ses
daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Lauwerijs
Van Eede heeft overghebrocht drij
bunderen twee daghwanden. iij bunderen ij daghwanden.
Mertte
Vidts heeft overghebrocht twee bunderen
drij daghwanden. ij bunderen iij daghwanden.
Stoffel
Rampelberch heeft overghebrocht drij
daghwanden. iij daghwanden.
Die
weduwe Geeraet de Deken
heeft overghebrocht een daghwant. i daghwant.
Danneel
Vander Meulen heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Jan
Vander Meulen heeft overghebrocht i/
daghwant.
Jan
Cornelis heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Henderick
Beemont heeft overghebrocht drij
bunderen. iij bunderen.
Die
weduwe Aert Moenens heeft overghebrocht onderhalf
daghwant. i/ daghwant.
Max
Vander Heijden heeft overghebrocht een
daghwant. i daghwant.
Jan
Hannaert heeft overghebrocht een bunder. i
bunder.
Jaeck
Jaecquemijns heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Peeter
Elshoecht heeft overghebrocht drij daghwanden
en half. iij/ daghwanden.
Gillis
Vander Smissen tot Scheut heeft overghebrocht
een bunder. i bunder.
Peeter
de Coster heeft overghebrocht een
daghwant. i daghwant.
Aert
Vander Beken heeft overghebrocht twee bunderen
twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Henderick
Amelrijckx.
Dese
naervolghende persoonen en hebben noot inde bede gegheven.
Den
hertoech van Lorijnen heeft overghebrocht seventhien
bunderen. xvij bunderen.
Mevrauwe
van Grooten Bijgaerden
heeft overghebrocht drij en neghentich bunderen een daghwant. lxxxxiij
bunderen.
Mevrauwe
van Vorst heeft overghebrocht drij
daghwanden. iij daghwanden.
Die
Sartroiesen binnen Brussele
hebben overghebrocht seventhien bunderen twee daghwanden. xvij bunderen ij
daghwanden.
Mevrauwe
van Oienbruch heeft overghebrocht sesthien
bunderen. xvi bunderen.
Den
Doctoer Hauaert heeft overghebrocht vier
bunderen. iiij bunderen.
Lenaert
Aerttsens heeft overghebrocht vijf
bunderen. v bunderen.
Die
Erfgenamen vanden Advocaet Heijmans
hebben overghebrocht drij bunderen. iij bunderen.
Derfgenamen
… Vanden Velde hebben overghebrocht ses
daghwanden. i bunder ij daghwanden.
Die
weduwe Vermeer Bijdaels
heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Jffrauw
Vanden Cruijce heeft overghebrocht twee
bunderen. ij bunderen.
Jouffrauwe
Marie de Becker heeft overghebrocht neghen
daghwanden. ij bunderen i daghwant.
Fransoies
de Wit heeft overghebrocht neghen
daghwanden. ij bunderen i daghwant.
Peeter
Vander Eijcken. ij bunderen.
Derfgenamen
Bertel Vanden Broeck over die oratoers binnen
Brussele overghebrocht twee bunderen. ij bunderen.
TGeesthuijs
van Ste Eloije binnen Brussele
heeft overghebrocht ses daghwant. i bunder ij daghwant.
Jouff
Buslijden.
Die
Erfgenamen Alverade.
Men
heer den Commis Maes heeft overghebrocht drij
bunderen drij daghwanden. iij bunderen iij daghwanden.
Heer
Corttinx Cappellaen tot Anderlecht heeft
overghebrocht twee bunderen twee daghwanden. ij bunderen ij daghwanden.
Die
Erfgenamen Jan de Coster
hebben overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Die
huijs Armen van Anderlecht
hebben overghebrocht een half bunder. ij daghwanden.
Men
heer Elinx Cannonick tot Anderlecht
heeft overghebrocht drij daghwanden. iij daghwanden.
Niclaes
Lombaert heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Die
weduwe Van Coietsem heeft overghebrocht een half
bunder. ij daghwanden.
Derfgenamen
Joos Roijbaert hebben overghebrocht twee
bunderen een daghwant. ij bunderen i daghwant.
Jan
Vanden Haut heeft overghebrocht twee
bunderen onderhalf daghwant. ij bunderen i/ daghwant.
O..
volbrenghen dordonantie van zijne Co: Ma. ghedateert den xvijen augusti 1666
hebben wij mijer ende schepenen van Dilbeke inden Lande van Gaesbeke doen
overbrenghen alle de groote vande landen weijden, bempden, bosschen, vijvers
als andersins, ghelijck hier vorens staet ghespesifuert die welcke landen
worden gehauden voor sesthien voert de roede, die wij nochtans niet en hebben
connen doen meten, door den cortten tijt welcke quantitijet van landen als
andersins wordt bevonden twelf hondert ende vijf bunderen.
Gabriel Nicoley Dico
xijc bunderen
meijer vanden Peeter
Cornelis
Nieu lans van Peeter
Robarts
Gaesbecke
Gillis
Vander Smissen
De plaatsnamen
Flasendael
Sobbroeck
Begijnenborre
Hongersveldt
Elegem
Inxem
Cattenbroeck
Moertenbeck
De reuzebedrijven zijn
het Hof ter Smissen, Hof te Hongersveld (Peeter Roijebaert 65 bunder), Hof te
Elegem, Hof te Moortebeek, Hof te Inxem, Hof ter Mullen, Het Grootkasteel, Het
Neerhof. In onderstaande grafiek zien we de indeling naar bedrijfsgrootte van
de gecultiveerde oppervlakte in 1666.
Bronnen
Rijksarchief
Anderlecht: bedezetting 1666, microfilm.
Rijksarchief Leuven:
Archief van de Sint-Ambrosiusparochie van Dilbeek, nrs. 28793, 29097, 33 876,
33 878, 33 881, 33 887. Parochieregisters Dilbeek.
Rijksarchief Brussel:
Kaart Laurin Dilbeek 1644, geregistreerd onder nr. 8493/1 (415) van Inv. T 459,
op microfilm 3206.
Gemeentearchief
Dilbeek: bedezettingen 1788, 1789, 1790, 1795, 1796.
Koninklijke
Bibliotheek van België: online Kadasterkaart Vandermaelen 1837.
CUVELIER J.,
Les dénombrements de foyers en Brabant (xive-xvie siècle),
Bruxelles, 1912.
JAAK OCKELEY, Alweer
een nieuwe belasting! De honderste penning van Alva in Brabant, in: Eigen
Schoon & De Brabander, 90ste jg. (2007), pp 213-234.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bede_(belasting)
Dank aan mijn vader
voor de tips bij de omrekening van de oude landmaten.
[1] CUVELIER J., Les dénombrements de foyers en Brabant (xive-xvie
siècle), Bruxelles, 1912.
[2]
Idem blzn. 452 en 453.
[3]
Idem blz. 175.
[4] Blijkbaar
ontbreken er bladzijden of is de zetting onvolledig.
[5]
Is de oude benaming voor de wijk Eikelenberg. Deze wijk begon op de hoek waar
het huis stond dat we behandelen.
[6]
Waarschijnlijk een vervlaamste uitdrukking voor het Duitse scheiss. Het gaat
hier dus om een ongeval met een beerput.
[7]Omdat
het vierendeel een inhoudsmaat is komt dit ons vreemd voor te worden gebruikt
als oppervlaktemaat. In dit geval wordt het vierendeel als oppervlaktemaat
gebruikt als ¼ van de vorige opgegeven maat.
[8]
Twee dagwanden zijn gelijk aan een half bunder. In Dilbeek was het bunder 81
are, 14 ca, 1 honderste van een ca.